Shkruan: HADI
Pata mundësinë të ndjek shfaqjen “Servantesi dhe Dulcinea” e cila u dha në Teatrin “Aleksandër Moisiu” të Durrësit. I ulur midis shumë ulqinakësh të cilët jetojnë prej vitesh atje, u ndjeva sikur shfaqja po jepet në Ulqin. Ishte diçka e bukur për tu çlodhur nga stresi i ditës.
Është e nevojshme të punohet shumë që aktivitetet kulturore të bëhen në Ulqin pjesë të së përditshmes, të fillojë të gjallërojë jeta kulturore, njerëzit të fillojnë të vlerësojnë artin dhe ta rafinojnë shijen e tyre. Megjithatë, unë jetoj me idenë se në botë nuk ekziston perfeksionizmi, por që ai duhet të jetë për secilin një aludim, një tendencë e cila të shtyn që çdo gjë që nisën ta bësh sa më mirë. Meqë nuk ka gjë perfekte, edhe shfaqja në fjalë nuk ishte perfekte.
E para që bie në sy është fakti se kemi të bëjmë me artistë amatorë dhe për këtë nuk duhet t’i gjykojmë siç do kishim gjykuar aktorët mirëfilli. Për atë do thoja, si amatorë që janë, ishin shumë të saktë, bënë një punë të arrirë.
Për sa i përket mangësive, janë disa të cilat bien në sy më tepër dhe ia vlenë të theksohen.
Fillimisht, kemi të bëjmë me një legjendë ku duhet të kemi parasysh një karakteristikë të vetë legjendës si krijim, që është: forca e saj që, edhe pse trillim,të ngjajë si e vërtetë. Nëse flasim p.sh. për ndonjë legjendë ure e cila është ndërtuar për nderë të dy të rinjve të cilët për ta realizuar dashurinë e tyre kundër dëshirës së familjarëve, u rrëzuan nga ura e dërrastë dhe vdiqën në rrjedhat e lumit, do shohim që kjo legjendë na bën ta besojmë këtë ngjarje, na bën të themi se ndoshta kështu ka ngjarë vërtetë. Edhe legjenda jonë është dashur ta ketë këtë fuqi bindëse. Duke u nisur nga fakti që kemi të bëjmë me një person i cili realisht ka jetuar, duhet disa gjëra ti ruajmë me besnikëri, si p.sh. Servantesi në të vërtetë ka humbur dorën e majtë në Betejën e Lepantos dhe mes ushtarësh njihej si njeriu pa dorë (në shfaqje del me të dy duart, përveç fillimit ku dorën e djathtë e ka vetëm të lënduar). Por edhe martesa e tij me një ulqinake është larg realitetit.
Sa i përket skenarit të dramës, ka mjaft luhatje . Bisedat janë shumë të gjata dhe monotone. Poezitë e Servantesit, për mendimin tim, ishin të dështuara.
Edhe kurorat që mbanin vajzat në kokë dhe fustani i Fatimes që kishte një shirit, janë motive arbëreshe dhe jo ulqinake.
Ajo që më ngjanë si gabim më i madh është lidhmëria që i është bërë ulqinakes në të cilën dashurohet Serveti dhe personazhit të marrë nga vepra e tij Don Kishoti i Mançës, Dylqinjës së Tobozës.
DON KISHOTI I MANÇËS
Don Kishoti është personazh anakronik. Ai është pre e gjithë librave kalorësiakë që ka lexuar, përzgjedh ta jetojë jetën mes aventurave dhe rallë herë është me mendje të kthjellët. Ai p.sh. për kalin e tij thotë që është i fortë, i shkathët, por në të vërtetë ai ishte aq i pafuqishëm dhe i dobët sa që mund t’ia numëroje brinjët. E njëjta gjë ndodh edhe me përshkrimin e Aldonza Lorencos të cilën Don Kishoti e përzgjedh si damën e tij, në emër të saj i bën të gjitha bëmat dhe i vë emrin Dulcinea (në veprën e shqipëruar del Dylqinja). Nga goja e Don Kishotit ajo paraqitet si femër e bukur si asnjë femër tjetër, çdo gjë për të e thotë në superlativ, por në të vërtetë ajo ishte një fshatare që nuk dinte as shkrim as lexim, ishte gjithmonë me rroba të pista dhe madje, mbi të gjitha, mbante era djersë. Fjalëve të Don Kishotit nuk duhet besuar sepse ai ishte në kufirin e çmendurisë, “kishte humbur çdo kontakt me realitetin”-siç thotë Bjelinski.
“-…Po nuk mund ta mohosh,or Sanço, një gjë: Kur i vajte afër nuk të ra një erë e ëmbël, një gjë aq e lezeçme, sa s’di si ta quaj, një time e një myrë qiellore, si në dyqanet ku shesin lavande?
-Kaq mund të them, u përgjigj Sançua,-që ndjeva një erëz posht’ e lart njerëzore, se nga puna e shumtë kishte djersirë dhe ishte pakë e krusur.” (shkëputur nga vepra Don Kishoti i Mançës)
Tani shtrohet pyetja, sa është e mundur që Servantesi të ketë qenë i dashururar në vetë Dylqinjën të cilës i jep atributet si: një femër që mban era djersë, analfabete, e pistë, fshatare.
Ai edhe nëse ka qenë në Ulqin dhe Dylqinjën e lidh me emrin e vjetër të Ulqinit, përmes saj mesiguri përcjell një eksperiencë negative, diçka që nuk i ka lënë mbresa të mëdha.
Fjala më e rëndë për një femër është t’i thuash se mban era djersë. Këtu mesiguri pajtoheni të gjithë. Sipas logjikës time, besoj se gabimi më i madh qëndron te lidhmëria e Fatimes me Dylqinjën. Një femër të cilën ai mund ta ketë dashur pafund pa të cilën ndoshta nuk ka mundur ta imagjinojë jetën, një femër të cilën, mbi të gjitha, nuk e ka pasur kurrë pranë vetes, nuk është e logjikshme ta përshkruajë aq shëmtuar.
Dylqinja e Servantesit,(pra, jo e Don Kishotit) mund të ketë qenë një vajzë të cilën ai e ka takuar në Ulqin, e ka dashur, por ajo nuk i është përgjigjur dashurisë së tij dhe kjo e ka çuar atë deri në një urrejtje ndaj saj. Ose, Dylqinja e Servantesit mund të ketë qenë emri i Ulqinit ku ai dikur ka jetuar disa vite të jetës, ku ai ka hequr keq, ndoshta është edhe torturuar duke punuar punë të rënda, vendi ku ai nga fisnikëria ra në skllavëri, vendi ku ai ka gjetur inspirimin të shkruajë librin e tij që më pas do bëhet kryevepër botërore. Këto mbase janë dy alternativa të cilat mua më ngjajnë më të logjikshme dhe më të besueshme, sepse fundi i lumtur në shfaqjen në fjalë, më ngjanë shumë përrallor.
Gjithmonë ka hapësirë që gjërat të realizohen akoma më mirë, por kjo nuk do të thotë së shfaqja ishte një iniciativë e gabuar. Përkundrazi, ajo është vetëm një fillim i mirë, fillim i cili premton një vijueshmëri të bujshme të shfaqjeve, të cilat me padurim pres ti shoh.
Kjo shfaqje ka zgjuar shpresat tek secili se Ulqini ka vullnet për krijimin e një teatri të mirëfilltë.
Shkrim interesant, Por kush eshte Hadi?
Nuk di pse par ky shkrim e ka qillu tan. Shifet se ata si e kajn ba shfaqjen nuk e kajn lexu mir libren e Servantet. Mu habit se ka ne Ulqin njerz si shkrujn kaq bukur
@Hadi a din kush isht Hadi…..
Hadi isht nocna mora per Munib Abazin e mustafe Canken, vetem de te hahen ne vejdi e thojne “auuu sa gabimet i paskena ba.’
Duke qene gjithmone falenderues publikut te gjere qe na percjell kudo , na vlereson dhe duartroket moralisht e ndjej ne emrin tim personal dhe te gjithe ekipit qe kane punuar ne kete shfaqe per te reaguar.
Si e perkufizoni juve „Z.HADI“ amatorizmin dhe profesionizmin ?
Mendimi juaj eshte absurd . Nuk ka Amatore dhe Profesioniste , egziston vetem Arti i Bukur . por nuk mohohet se ne ekipen tona ka „Amatore“ qe kryejne punen me mire se „Profesionistet“ per vete faktin se ata punojne me shpirt per te ngritur vlerat e qytetit dhe jo ne vlere monetare.
Vete e keni cekur se eshte nje legjende dhe ketu pajtohem me juve. Ne e kemi trajtuar pikerisht si te tille , por duke mos anashkaluar ne asnje moment edhe faktet me te vogla historike qe arsyetojne ardhjen apo zenien rob te Servantesit ne Ulqin. Sa i perket dores se Servantesit , Arti lejon te tilla nderhyrje. Nuk do ishte estetike dhe nuk do dukej bukur nga syri i mirefillte kritik qe personazhi kryesor i nje shfaqeje e aq me teper nje figure sic ishte Servantesi te paraqitej si i gjymtuar. (nese me te vertete jeni njeri qe kuptoheni ne kete fushe , nuk do iu lejoheshin te tilla deklarata patetike te ndikuara nga injoranca e dukshme ne kete fushe).
Sa i perket kostumografise , dua t’iu rikujtoj qe ne Bijelo Polje ne festivalin e 44 te drames , eshte shperblyer me merite te plot me vendin e pare. Duke mos lene anash pershtypjet e shume kritikeve te mirenjohur nga Kosova dhe Shqiperia (vende ku kjo shfaqje eshte vene ne skene ; Teatri Dodona , Prishtine … Teatri Kombetar i Tiranes dhe Teatri i Durresit „Aleksander Moisiu“ ). Kostumografja Jetmira Hoxha eshte studente e kostumografise dhe skenografise dmth ne rrugen drejt „profesionizmit“ . Kostumografi kjo e studiuar mire duke mos marre ndikime nga kultura otomane gjegj turke duke pasur parasysh identitetin kombetar , Pse cte keqe ka sikur Fustani i Fatimes te kishte motive Arbereshe nese ai ruan identitetin shqiptar ?!
I nderuari kushdo qofsh Z.HADI , fillimisht , duhet te keni burrerrine dhe guximin per te shkruar ne emrin tuaj e pastaj te kritikoni nje grup artistesh „amatore“ qe neser juve (pse neser , pse jo edhe sot) t’iu japin shkolle sa i perket artit ?!
Ne asnje moment , skenari i shfaqes apo me saktesisht Teksti DRAMATURGJIK nuk eshte bazuar ne Don Kishotin e Mances . I vetmi ndikim ne tekst Dramaturgjik ka qene Dulcinea duke marre parasyshe ngjashmerine dhe prejardhjen etimologjike te fjales Dulcinea. Le t’ua sqaroj pak . Dulcinea , nese e marrim nga gjuha spanjolle „Dulce“ do te thote e embel apo e embla. Ne anen tjeter Ulqini ne vitet 1500 eshte quajtur Dolcigno , dhe logjikisht vajza ulqinake mund te quhet „Dulcinea“.
Tekti Dramaturgjik mban Autorsine e Flutur Mustafes dhe Jenuz Abazit .
Theksojme se ne asnje moment nuk jemi bazuar ne „Don Kishotin“. Arti po e ceki serisht le hapesire per nderhyrje , zbukurime , imagjinate dhe mbeshtet gjithmone ate qe eshte pozitive dhe e bukur.
Fatimja ishte vajze e nje Begu dhe si e tille supozohej te dinte shkrim dhe lexim. Diagonalet qe keni terhequr ju , ne lidhje me Dulqinjen e Tombozes dhe Fatimese Ulqinake jane vetem teori qe asnjehere nuk do arrijne te vertetohen per vete faktin se tingellojne absurde. Kjo per arsye se Teksti Dramaturgjik perpos disa emrave te vjeter te familjeve ulqinake eshte plotesisht origjinal dhe pa ndikime dhe shtesa nga shkrime te ngjashme qe trajtojne jeten e Servantesit e mbi te gjitha vepren e Don Kishotit. Nese kaq nuk ka qene e qarte per juve , te kota jane te gjitha keto fjale qe kam shkruar deri me tani. Studiues te shumte perfshire ketu Zoterine e Nderuar Dritero Agolli dhe Ismail Kadare , kane dhene fakte te qarta per ata qe kane sy dhe logjike qe Miguel de Servantes me te vertete disa vite te jetes i ka kaluar ne Ulqin perkatesisht „Dolcigno“.
Sa i perket skenes se fundit gjegj. marteses se Servantesit me Fatimen kemi disa arsye qe nuk e kemi pare te logjikshme nje fund tragjik.
1. Sikur Fatimen ta grabiste Servantesi dhe ajo t’ia sillte shpinen familjes ku do mbetej nderi i femrave ulqinake (nese nuk e dini se cka eshte nderi mund te ua shpjegojme si nocion)
2. Eshte parapare gjate shkrimit te tekstit dramaturgjik qe anija me te cilen largohen nga Ulqini , Servantesi dhe Fatimja te mbytej duke e sjelle keshtu shfaqen 180 shkalle , ne te njejten kohe duke demoralizuar publikun dhe entuziazmin e tyre.
Zoteri Kushdoqofshi apo i vetequajturi „HADI“ e ve me bast se ju nuk keni lidhjen me te vogel se cka do te thote HADI por sikurse eshte pershkruar tek hyjnite greke nuk po i lini gje mangut botes se Hadit.
Ju keshillojme qe ne te ardhmen mos ti shtini vetes siklet me ceshtje qe nuk iu takojne e aq me teper kur nuk jeni te gatshem te paraqiteni publikisht si burrat e jo duke u fshehur pas nje emri qe as kuptimin mbase nuk ia dini.
Me respekt
Jenuz Abazi
Duke lexuar kete shkrimin te botuar ketu un e gjeta dhe e vertetova se ai qe e ka shkruar kete tekst dtth Hadi eshte,askush tjeter pervec se GOMARI i Don Kishotit, ai personazh qe mungon ne pjesen teatrale (per te cilin nuk kishte vend) te “Servantesi & Dulcinea”. Ai, pra Hadi e ka dashur vehten te jete hapur ai dhe te kete vend aty, ne ate pjese teatrale. si GOMARI qe e shoqeron Servantesin dhe prandaj e shkruan ate tekst ndryshe ne fillim e ndryshe ne fund.Eshte me te ardhur keq qe ne jemi te denuar te bashkejetojm sot ne Ulqin keta njerez si puna e Hadit (GOMARIT) te Don Kishotit dhe te vuajme jo vetem per art dhe kulture por shum shpejt edhe per buk te gojes.Shpresoj qe shum shpejt edhe Hadi (GOMARI) edhe shoket e tij do te largohen nga jeta publike ne Ulqin dhe do ju japin mundesin ardhmerise sone qe te jetoj dhe te marr fryme lirisht pas shum e shum kohesh.
Jenuz,
Ekziston diçka që quhet Kritik e artit dhe sa ekziston ky profesion, shum shesh veprat komentohen nga kritik me psudonime. Kjo thjeshtë bëhet sepse duhet të ruhet kolegialiteti i artistëve që dëshirojnë të lavdërojnë apo të tregojnë mungesat e një vepre të artit . Kështu që mos u zemro për kritikën e dramës që morre nga “Hadi” dhe mos u merr me identitetin e tij që për mu, nuk ka rëndësi.
Unë e kam përcjellë disa herë dramën e Servantest dhe ne shum gjera nuk pajtohem me këtë kritikë por thjeshtë duhet ta kuptosh kritikën dhe ta përdorësh për avancimin e aftësive tuaja teatrale dhe jo si diçka personale.
Edhe ndërhyrjen time në komentin tënd kuptoje njëllojë. Merri më seriozisht kritikat se sa lavdërimet dhe rrahjet ne krah, nga të cilat nuk përfiton asgjë.
*Ta citoj fundin e kritikës me të cilëm pajtohem pafund:
“Gjithmonë ka hapësirë që gjërat të realizohen akoma më mirë, por kjo nuk do të thotë së shfaqja ishte një iniciativë e gabuar. Përkundrazi, ajo është vetëm një fillim i mirë, fillim i cili premton një vijueshmëri të bujshme të shfaqjeve, të cilat me padurim pres ti shoh.
Kjo shfaqje ka zgjuar shpresat tek secili se Ulqini ka vullnet për krijimin e një teatri të mirëfilltë”
E para: ky është reagimi i parë dhe i fundit në lidhje me reagimet tuaja. Unë thjeshtë kam shprehur mendimin tim dhe nuk kam pasur për qëllim të krijoj një atmosferë kaq të flakët.
Fillimisht ju bini në kundërshtim me veten tuaj. Thoni se puna juaj mirëpret reagimet, dhe reagimin pastaj nuk e pranoni. Çdokush ka të drejtë të shprehë mendimin e vet dhe çdokush është i obliguar ta respektojë mendimin e tjetrit.
Mësohuni të përhapni tolerancë dhe paqe. Rrini larg fyerjeve dhe fjalëve të ulta. Njerëzve që aludojnë drejtë intelektualizmit nuk i kanë hije.
Amatorët ndryshojnë nga profesionistët pikërisht tek ajo se sa mirë e realizojnë gjënë dhe amatorët janë një nivel më poshtë. Ndoshta keni dëshirë të ju ngrisim në rangun e aktorëve të vërtetë, por këtë nuk mund ta bëjmë se në këtë rast do i nënvlerësonim aktorët e mirëfilltë.
Ju jeni nisur drejtë legjendës, por keni përfunduar në përrallë.
Ju nuk keni pse e zbukuroni personin kryesor të shfaqjes (në dramë kemi persona, ne roman kemi personazhe)sepse ai është njeri që ka jetuar realisht dhe fati i tij ka qenë i tillë. Ju duhet t’i mbushni mendjen spektatorit se personi të cilin është duke e shikuar është Servantesi.
Nuk është çështja të ruhet identiteti shqiptarë, por ai ulqinak. Ashtu siç na ndryshon gjuha sipas vendeve ku jetojmë, ashtu na ndryshojnë edhe trditat, zakonet dhe paraqitja. Po të ishin shqiptarët gjithkund njësoj do kishin p.sh. të gjithë një veshje kombëtare.
Sa i përket lidhmërisë së veprës së Servantesit me shfaqjen tuaj, nuk kam thënë se i jeni referuar Don Kishotit duke marrë shumë çka nga ai. Janë dy alternativa.
* Të ndjekësh lidhmërinë e emrit të Dylqinjës me atë të Ulqinit (kjo na duhet ne që të vërtetojmë në njëfarë mënyre vetë qëndrimin e Servantesit në Ulqin).
**Ose të përzgjedhim të barazojmë Dylqinjën me dulce-n, ëmbëlsinë.
Cilin do shpjegim që të përzgjedhim nuk mund të i ikim lehtë Dylqinjës së Tobozës sepse këto janë të lidhura.
Mbytja e anijes çon në një përrallë akoma më të madhe sepse dihet që Servantesi është kthyer i gjallë pas robërisë në burgun e Algjerisë, ose nëse i referohemi variantit tonë, poashtu të mundshëm, robërisë në Ulqin.
Bast mos vini se do humbisni. Hadi e di çfarë është, për ndryshe nuk do përdorja fjalë të cilave nuk ia di kuptimin. Nga reagimi juaj plot zemërim e inat shof që kritika ime ju ngjanë tamam me hadin.
Si përfundim, fjalët e mira nuk i paskët parë fare duke u marrë me ato kritikueset.
Mësohuni të krijoni dialog. Gjërat mos i merrni kaq shumë personale. Kritika duhet pranuar më shumë se lëvdata sepse ajo të ndihmon të ecësh para. Ekziston kritika objektive dhe subjektive. Ajo më e mira është objektivja drejtë të cilës unë aludoj. Nëse këtë herë diçka ësht bërë gabim, herën tjetër përmirësohet.
Mos u frikësoni nga gabimet, ata secili prej nesh i bën. Ne jemi vetëm njerëz.
E para: ky është reagimi i parë dhe i fundit në lidhje me reagimet tuaja. Unë thjeshtë kam shprehur mendimin tim dhe nuk kam pasur për qëllim të krijoj një atmosferë kaq të flakët.
Fillimisht ju bini në kundërshtim me veten tuaj. Thoni se puna juaj mirëpret reagimet, dhe reagimin pastaj nuk e pranoni. Çdokush ka të drejtë të shprehë mendimin e vet dhe çdokush është i obliguar ta respektojë mendimin e tjetrit.
Mësohuni të përhapni tolerancë dhe paqe. Rrini larg fyerjeve dhe fjalëve të ulta. Njerëzve që aludojnë drejtë intelektualizmit nuk i kanë hije.
Amatorët ndryshojnë nga profesionistët pikërisht tek ajo se sa mirë e realizojnë gjënë dhe amatorët janë një nivel më poshtë. Ndoshta keni dëshirë të ju ngrisim në rangun e aktorëve të vërtetë, por këtë nuk mund ta bëjmë se në këtë rast do i nënvlerësonim aktorët e mirëfilltë.
Ju jeni nisur drejtë legjendës, por keni përfunduar në përrallë.
Ju nuk keni pse e zbukuroni personin kryesor të shfaqjes (në dramë kemi persona, ne roman kemi personazhe)sepse ai është njeri që ka jetuar realisht dhe fati i tij ka qenë i tillë. Ju duhet t’i mbushni mendjen spektatorit se personi të cilin është duke e shikuar është Servantesi.
Nuk është çështja të ruhet identiteti shqiptarë, por ai ulqinak. Ashtu siç na ndryshon gjuha sipas vendeve ku jetojmë, ashtu na ndryshojnë edhe trditat, zakonet dhe paraqitja. Po të ishin shqiptarët gjithkund njësoj do kishin p.sh. të gjithë një veshje kombëtare.
Sa i përket lidhmërisë së veprës së Servantesit me shfaqjen tuaj, nuk kam thënë se i jeni referuar Don Kishotit duke marrë shumë çka nga ai. Janë dy alternativa.
* Të ndjekësh lidhmërinë e emrit të Dylqinjës me atë të Ulqinit (kjo na duhet ne që të vërtetojmë në njëfarë mënyre vetë qëndrimin e Servantesit në Ulqin).
**Ose të përzgjedhim të barazojmë Dylqinjën me dulce-n, ëmbëlsinë.
Cilin do shpjegim që të përzgjedhim nuk mund të i ikim lehtë Dylqinjës së Tobozës sepse këto janë të lidhura.
Mbytja e anijes çon në një përrallë akoma më të madhe sepse dihet që Servantesi është kthyer i gjallë pas robërisë në burgun e Algjerisë, ose nëse i referohemi variantit tonë, poashtu të mundshëm, robërisë në Ulqin.
Bast mos vini se do humbisni. Hadi e di çfarë është, për ndryshe nuk do përdorja fjalë të cilave nuk ia di kuptimin. Nga reagimi juaj plot zemërim e inat shof që kritika ime ju ngjanë tamam me hadin.
Si përfundim, fjalët e mira nuk i paskët parë fare duke u marrë me ato kritikueset.
Mësohuni të krijoni dialog. Gjërat mos i merrni kaq shumë personale. Kritika duhet pranuar më shumë se lëvdata sepse ajo të ndihmon të ecësh para. Ekziston kritika objektive dhe subjektive. Ajo më e mira është objektivja drejtë të cilës unë aludoj. Nëse këtë herë diçka ësht bërë gabim, herën tjetër përmirësohet.
Mos u frikësoni nga gabimet, ata secili prej nesh i bën. Ne jemi vetëm njerëz.
Kush isht Hadi?Edhe ky isht pjella Forcës si ky Portall demek i pa varur!!!!!hahahaha.Kta e kajn hadet mu mshef mas Nikave si mijnt nepër biruca.Eeee kush jeni ju…
Comments are closed.